Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie szczegółowych warunków udzielania przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pomocy publicznej na inwestycje w magazynowanie energii elektrycznej i związaną z nimi infrastrukturę ma na celu określenie zasad udzielania pomocy publicznej ze środków pozostających w dyspozycji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a przyznanych Polsce w ramach programu priorytetowego finansowanego ze środków Funduszu Modernizacyjnego (zwanego dalej „programem”), bez konieczności powiadamiania Komisji Europejskiej o każdym przypadku uzyskania takiego wsparcia przez ubiegające się o nie podmioty.
Projektowane rozporządzenie stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 400a ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r. poz. 54, z późn. zm.), dalej jako: „ustawa”, zgodnie z którym minister właściwy do spraw klimatu może określić, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki udzielania pomocy publicznej na cele z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej ze środków pozostających w dyspozycji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, uwzględniając konieczność zapewnienia przejrzystości udzielania tej pomocy oraz zapewnienia zgodności udzielanej pomocy z warunkami jej dopuszczalności.
Projekt rozporządzenia określa warunki udzielenia pomocy publicznej zgodne
z notyfikowanym Komisji Europejskiej w ramach Tymczasowych Ram Kryzysowych programem pomocowym oraz programem priorytetowym: Magazyny energii elektrycznej i związana z nimi infrastruktura dla poprawy stabilności polskiej sieci elektroenergetycznej przekazanym 10 września 2024 r. do akceptacji Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). 4 października 2024 r. Komisja Europejska wydała stosowną decyzję w sprawie (State Aid SA.112460 (2024/N) – Poland TCTF – RRF: Support for electricity storage and related infrastructure), w której wyraziła zgodę na przyznanie pomocy. 7 października 2024 r. EBI potwierdził zgodność przedłożonego programu priorytetowego z celami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/410 z dnia 14 marca 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2003/87/WE w celu wzmocnienia efektywnych pod względem kosztów redukcji emisji oraz inwestycji niskoemisyjnych oraz decyzję (UE) 2015/1814 (Dz.U. L 76 z 19.3.2018, p. 3–27), tym samym wyrażając zgodę na przyznanie wsparcia ze środków Funduszu Modernizacyjnego.
Pomoc publiczna udzielana poprzez program będzie zgodna z Tymczasowymi kryzysowymi ramami środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki po agresji Rosji wobec Ukrainy (Dz. Urz. UE C 426 z 9 listopada 2022, str. 1, z późn. zm.), zwanymi dalej „ramami tymczasowymi”. Ramy tymczasowe umożliwiają państwom członkowskim wykorzystanie elastyczności przewidzianej w przepisach dotyczących pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie. Zgodnie z ramami tymczasowymi, sekcja 2.5 – państwa członkowskie mogą ustanawiać programy inwestycji we wszelkie odnawialne źródła energii, w tym wodór odnawialny, biogaz i biometan, a także w magazynowanie energii i energię cieplną ze źródeł odnawialnych. W ramach tych programów dopuszcza się uproszczone procedury przetargowe, które można szybko wdrożyć przy jednoczesnym zapewnieniu wystarczającego zabezpieczenia w celu ochrony równych warunków działania. Możliwe jest w szczególności ustanawianie programów ukierunkowanych na konkretną technologię, która wymaga wsparcia ze względu na szczególne cechy krajowego koszyka energetycznego.
Obecnie istnieje potrzeba ustanowienia programu pomocy publicznej umożliwiającego jej udzielanie na inwestycje dotyczące niezależnych magazynów energii elektrycznej. Nowy program pomocy publicznej będzie określać warunki udzielania pomocy zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014, str. 1, z późn. zm.). Warunki udzielania takiej pomocy ze środków będących w dyspozycji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej będą określone w przedmiotowym rozporządzeniu.
Celem programu, w ramach którego udzielana będzie pomoc publiczna, jest poprawa stabilności pracy krajowych sieci elektroenergetycznych oraz bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez wsparcie budowy magazynów energii elektrycznej, przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej na wszystkich poziomach napięcia. Program przyczyni się do osiągnięcia ramowych celów klimatyczno-energetycznych wyznaczonych na poziomie krajowym (Polityka Energetyczna Polski 2040, cel szczegółowy nr 2 – rozwój wytwarzania energii elektrycznej i infrastruktury sieciowej; projekt strategiczny 2B – wdrożenie inteligentnych sieci elektroenergetycznych) oraz długoterminowych celów określonych w Porozumieniu paryskim. Aby kwalifikować się do wsparcia w ramach programu projekt musi dotyczyć nowych magazynów energii elektrycznej podłączonych do linii przesyłowych lub dystrybucyjnych, niezależnie od wysokości napięcia.
Rodzajami inwestycji kwalifikujących się do wsparcia w ramach programu będą, tak jak wskazano to w § 6 rozporządzenia:
- budowa magazynów energii elektrycznej o mocy nie mniejszej niż 2 MW oraz pojemności nie mniejszej niż 4 MWh wraz z testami i odbiorami urządzeń;
- budowa przyłącza do sieci i infrastruktury towarzyszącej;
- konfiguracja i adaptacja magazynu (BMS, EMS, odwzorowanie w systemach monitorujących, utworzenie zdalnego dostępu do urządzeń i/lub danych, certyfikacja i homologacja instalacji magazynowania energii w standardach UE itp.).
Zakres, o którym mowa w pkt 1, jest obligatoryjny, natomiast zakresy, o których mowa w pkt 2 i 3, są fakultatywne.
Zgodnie z projektowanym rozporządzeniem, pomoc publiczna będzie mogła być udzielana przedsiębiorcom w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236), którzy spełnią określone warunki. Przewidziano, że pomoc nie może zostać udzielona ani wypłacona podmiotowi, na którym ciąży obowiązek zwrotu pomocy publicznej, wynikający z decyzji Komisji Europejskiej uznającej taką pomoc za niezgodną z prawem oraz z rynkiem wewnętrznym. Przepis ten zapewnia, że w odniesieniu do pomocy, której warunki udzielania reguluje rozporządzenie, będzie stosowana wymagana przepisami o pomocy publicznej tzw. zasada Deggendorf, co jest warunkiem wynikającym z unijnych przepisów o pomocy publicznej. Dodatkowo wprowadzono warunek braku nałożenia przez Unię Europejską i partnerów międzynarodowych sankcji wskazanych w pkt 1.1 ram tymczasowych. Ponadto zawarto warunki dotyczące lokalizacji przedsiębiorstwa objętego wsparciem i możliwości przeniesienia produkcji.
W projekcie rozporządzenia określono zgodne z ramami tymczasowymi warunki udzielenia pomocy, jak również ramy czasowe dotyczące: uznania inwestycji za rozpoczętą (§ 5), czasu realizacji inwestycji i skutków niedotrzymania terminu (§ 7) oraz terminu udzielania pomocy i wypłaty środków (§ 14). Określono również intensywność pomocy na poziomie 45% kosztów kwalifikowalnych i warunki dotyczące możliwości jej zwiększenia.
W § 8 zawarto warunek dotyczący realizacji inwestycji zgodnie z zasadą niewyrządzania znaczących szkód w środowisku (DNSH – ang. do not significant harm) zawartej w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 2019/2088 (Dz. Urz. UE L 198 z 22.06.2020, str. 13). Spełnienie tej zasady wynika z art.10f dyrektywy wskazującego, że od dnia 1 stycznia 2025 r. m.in. państwa członkowskie będące beneficjentami Funduszu Modernizacyjnego wykorzystują dochody uzyskane ze sprzedaży na aukcji uprawnień zgodnie z kryteriami dotyczącymi zasady DNSH.
W § 11 zawarto warunek, że pomoc nie może być łączona z inną pomocą publiczną, z wyłączeniem wynagrodzenia za wykonywanie obowiązku mocowego na podstawie umowy mocowej. Wymóg jest zgodny z decyzją notyfikacyjną KE z 7 lutego 2018 r. zatwierdzającą mechanizm zdolności wytwórczych mających na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej (rynek mocy) – State aid No. SA.46100 (2017/N) – Poland – Planned Polish capacity mechanism, wskazujący, iż nie można łączyć pomocy z rynkiem mocy.
W § 15 określono termin wejścia w życie rozporządzenia, wskazując, iż wejdzie ono w życie dnia następującego po ogłoszeniu, co wynika z konieczności jak najszybszego wydatkowania środków przyznanych na podstawie ram tymczasowych, w terminach wskazanych w § 14. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) standardowy okres vacatio legis wynosi 14 dni, natomiast zgodnie z ust. 2 w uzasadnionych przypadkach termin ten może zostać skrócony. W ocenie organu wydającego rozporządzenie uzasadnionym jest skrócenie terminu wejścia w życie przedmiotowego aktu normatywnego z uwagi na pilną konieczność rozpoczęcia inwestycji, a zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie.
Projekt rozporządzenia jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Rozporządzenie nie zawiera przepisów technicznych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. poz. 2039 oraz z 2004 r. poz. 597) i nie podlega notyfikacji Komisji Europejskiej w tym zakresie.
Rozporządzenie podlegało notyfikacji Komisji Europejskiej w trybie ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 702).
